Socjologia religii w Polsce posiada długą, bo kilkudziesięcioletnią już tradycję, którą potwierdzają zarówno osobowe autorytety naukowe, jak i bogaty dorobek badawczy oraz wydawniczy. Tak się składa, iż w bieżącym roku przywołujemy nieżyjących już dwóch wielkich socjologów religii, a mianowicie śp. ks. prof. Władysława Piwowarskiego (+2001) z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz śp. prof. Edwarda Ciupaka (+2011) z Uniwersytetu Warszawskiego. Wielu z nas pamięta ich jeszcze z wykładów, a także z licznych sympozjów i konferencji, inni zaś już tylko z pozostawionego przez nich dorobku empiryczno-teoretycznego. To na ich dokonaniach naukowych wielu zdobywało szlify warsztatu socjologicznego i wielu też, po dzień dzisiejszy, sięga do ich myśli, analiz i opracowań. Ich niekwestionowany dorobek naukowy i wkład w polską socjologię religii z pewnością długo jeszcze będzie nam towarzyszył, pozostając jednocześnie inspiracją do podejmowania kolejnych wysiłków w tej dziedzinie. Z racji przypadających rocznic ich odejścia, pragniemy pierwszą część naszej konferencji poświęcić właśnie ich sylwetkom.
 

Zasadniczą ideą przewodnią naszej konferencji – oprócz pośmiertnego uhonorowania wspominanych nestorów polskiej socjologii religii – jest potrzeba kontynuacji wymiany myśli, podzielenia się dokonaniami empirycznymi oraz wypracowania nowych sposobów badania. Wydaje się, iż coraz wyraźniejsza staje się potrzeba, aby do klasycznej metodologii badań nad religijnością – wpracowanej przed wieloma laty przez amerykańską socjologię – dołączyć nowe rozwiązania metodologiczne, uwzględniające to wszystko co niesie ze sobą zmiana społeczna. Jako socjologowie widzimy, iż pomimo dynamicznych zmian społeczno-kulturowych, religia nie zniknęła i nie straciła swoich funkcji, ale nadal jest ważnym składnikiem opisu społeczeństw. Społeczny wymiar religii pozostaje przedmiotem naukowego zainteresowania wszędzie tam, gdzie w zmaganiach z codziennością dają o sobie znać dwie sfery: materialna i duchowa, symboliczna. Jednocześnie dostrzegamy, iż współczesny świat bywa definiowany poprzez szeroko rozumiane procesy, bądź to sekularyzacji bądź desekularyzacji, jako przeciwstawne lub wzajemnie dopełniające się w polu społeczno-religijnym. Stawia to przed socjologami postulat rozróżniania bardziej subtelnych zjawisk, które są niejako signum i egzemplifikacją globalnej zmiany społecznej. Wszyscy jesteśmy nie tylko obserwatorami owych zmian, ale i niejako ich kreatorami.
 

Zapraszamy do udziału w konferencji, która – naszym skromnym zdaniem – przeobrazi się w twórczą dyskusję nad społecznym wymiarem religii i religijności oraz ich przeobrażeniami w kontekście dynamicznych zmian kulturowych. Pragniemy, by nasze spotkanie stało się okazją zarówno do zaprezentowania aktualnych rezultatów autorskich badań z zakresu socjologii religii, prowadzonych w różnych ośrodkach akademickich w Polsce, jak i próbą wypracowania nowych, uniwersalnych sposobów eksploracji zjawisk religijnych. Przyświecać temu będzie przekonanie, że możliwe jest ukazanie dominujących i „niszowych” obszarów oglądu zjawisk religijnych oraz metod ich analizy. Jak to zostało ujęte podczas naszej ostatniej konferencji, „tradycyjny arsenał teoretyczny i metodologiczny socjologii religii został wyraźnie wzbogacony o dokonania nowej subdyscypliny, jaką jest socjologia duchowości, która w opinii części badaczy zyskała autonomiczność, przybliżając fenomen osobistego poszukiwania i doświadczania sacrum bez pośrednictwa instytucji religijnej”.

Zamiarem naszym jest wydanie publikacji pokonferencyjnej, która zostanie upowszechniona w wersji elektronicznej – w dostępnych bazach naukowych. Do grona prelegentów, a jednocześnie honorowych mówców, chcemy zaprosić wybitnych badaczy, których działalność naukowa przyczyniła się do znaczącego rozwoju współczesnej socjologii religii, zwłaszcza w obszarze podjętej problematyki.